Lupus, atau nama perubatannya Systemic Lupus Erythematosus (SLE), merupakan penyakit autoimun kronik yang boleh menyerang pelbagai organ tubuh seperti kulit, sendi, buah pinggang, jantung, dan otak. Ia digelar sebagai penyakit “seribu wajah” kerana simptomnya pelbagai dan sering menyerupai penyakit lain.
Menariknya, lupus lebih banyak menyerang wanita berbanding lelaki. Kajian menunjukkan bahawa kira-kira 90% pesakit lupus adalah wanita, terutamanya dalam lingkungan umur 15 hingga 45 tahun. Hal ini menimbulkan persoalan penting: apakah sebenarnya penyebab penyakit lupus pada wanita? Walaupun punca sebenar lupus belum dapat dipastikan, penyelidik telah mengenal pasti beberapa faktor risiko dan pemicu yang berperanan dalam perkembangan penyakit ini. Artikel ini akan membincangkan faktor-faktor tersebut dengan lebih terperinci sebagai panduan kesihatan.
Mengapa Wanita Lebih Terjejas?
Wanita lebih cenderung menghidap lupus kerana pengaruh hormon seks wanita, iaitu estrogen. Hormon ini terbukti mempengaruhi sistem imun, menjadikannya lebih aktif. Walaupun sistem imun yang aktif memberi perlindungan lebih baik daripada jangkitan, ia juga meningkatkan risiko sistem imun menyerang sel tubuh sendiri.
Selain hormon, faktor genetik, persekitaran, dan imunologi turut memainkan peranan. Kombinasi faktor-faktor inilah yang menyumbang kepada peningkatan risiko lupus dalam kalangan wanita.
Faktor-Faktor Penyebab Penyakit Lupus pada Wanita
1. Faktor Genetik
Wanita yang mempunyai sejarah keluarga dengan lupus atau penyakit autoimun lain lebih berisiko. Kajian genetik mendapati terdapat mutasi atau variasi pada gen tertentu yang mengawal fungsi sistem imun, menjadikan seseorang lebih terdedah kepada lupus. Walau bagaimanapun, genetik sahaja tidak cukup untuk menyebabkan lupus; ia memerlukan faktor tambahan untuk mencetuskan penyakit.
2. Hormon Seks Wanita
Estrogen dipercayai menjadi salah satu penyebab penyakit lupus pada wanita. Paras hormon ini meningkat semasa akil baligh, kitaran haid, kehamilan, dan kadangkala semasa penggunaan ubat hormon. Keadaan ini boleh mencetuskan flare lupus atau memperburuk gejala bagi pesakit yang sudah menghidapnya.
3. Sistem Imun yang Lebih Aktif
Sistem imun wanita secara semula jadi lebih kuat berbanding lelaki. Walaupun kelebihan ini membantu melawan jangkitan dengan lebih berkesan, ia juga menjadikan wanita lebih mudah terdedah kepada penyakit autoimun seperti lupus.
4. Faktor Persekitaran
Beberapa faktor persekitaran boleh mencetuskan lupus pada wanita yang mempunyai kerentanan genetik, antaranya:
Sinaran ultraviolet (UV): Pendedahan berlebihan kepada cahaya matahari boleh mencetuskan ruam kulit atau flare lupus.
Jangkitan virus dan bakteria: Jangkitan tertentu dipercayai mampu merangsang tindak balas imun berlebihan.
Bahan kimia: Pencemaran, asap rokok, atau pendedahan kepada bahan kimia toksik meningkatkan risiko.
Ubat-ubatan tertentu: Ada ubat boleh menyebabkan keadaan menyerupai lupus, dikenali sebagai drug-induced lupus.
5. Tekanan Fizikal dan Emosi
Tekanan yang kronik – sama ada akibat kerja, masalah keluarga, atau kejadian trauma – boleh melemahkan sistem imun dan mencetuskan flare lupus. Keadaan seperti kurang tidur, keletihan melampau, atau stres berpanjangan sering dikaitkan dengan kemunculan gejala.
6. Kehamilan dan Perubahan Hormon
Kehamilan adalah fasa yang mencabar bagi wanita dengan lupus. Perubahan hormon yang ketara semasa hamil boleh menyebabkan flare. Selain itu, lupus juga boleh meningkatkan risiko komplikasi kehamilan seperti keguguran, kelahiran pramatang, atau tekanan darah tinggi.
Pemicu yang Memburukkan Gejala Lupus
Bagi wanita yang sudah menghidap lupus, terdapat beberapa pemicu yang boleh menyebabkan keadaan menjadi lebih teruk:
Pendedahan cahaya matahari tanpa perlindungan.
Kurang tidur dan keletihan berpanjangan.
Jangkitan ringan seperti selesema atau demam.
Perubahan hormon mendadak (haid atau kehamilan).
Diet tidak seimbang serta pengambilan alkohol atau rokok.
Mengelakkan pemicu ini amat penting bagi mengurangkan flare lupus.
Bagaimana Lupus Didiagnosis?
Memandangkan gejalanya mirip banyak penyakit lain, lupus sukar didiagnosis. Doktor biasanya akan menggabungkan beberapa kaedah seperti:
Pemeriksaan klinikal: Melihat tanda ruam, sakit sendi, atau keradangan.
Ujian darah: Mengesan antibodi autoimun seperti antinuclear antibody (ANA).
Ujian air kencing: Menilai fungsi buah pinggang.
Ujian imej: Mengkaji kesan lupus pada organ dalaman.
Diagnosis awal amat penting bagi membolehkan rawatan dimulakan segera dan mencegah kerosakan organ.
Rawatan Lupus
Walaupun lupus belum ada penawar, rawatan tersedia untuk mengawal gejala dan meningkatkan kualiti hidup pesakit. Antara rawatan termasuk:
Ubat anti-radang bukan steroid (NSAIDs): Untuk sakit sendi dan bengkak.
Kortikosteroid: Mengurangkan keradangan dengan cepat.
Ubat imunosupresif: Menekan sistem imun yang terlalu aktif.
Biologics: Ubat moden yang menyasarkan mekanisme imun tertentu.
Selain ubat-ubatan, pesakit disarankan mengamalkan gaya hidup sihat, menjaga diet, mengelakkan cahaya matahari, serta mengurus tekanan dengan baik.
Pencegahan dan Gaya Hidup Sihat
Walaupun lupus tidak boleh dicegah sepenuhnya, wanita boleh mengurangkan risiko flare dengan langkah berikut:
Menggunakan pelindung matahari untuk mengelakkan ruam kulit.
Menguruskan tekanan dengan teknik relaksasi seperti yoga atau meditasi.
Mengamalkan pemakanan seimbang dengan lebih banyak buah, sayuran, dan makanan kaya antioksidan.
Mengelakkan rokok dan alkohol yang boleh memburukkan gejala.
Menjalani pemeriksaan kesihatan berkala terutama jika ada sejarah keluarga penyakit autoimun.
Kesimpulan
Lupus ialah penyakit autoimun kronik yang kompleks, dan wanita adalah golongan paling berisiko. Walaupun punca sebenar belum dapat dipastikan, penyelidik bersetuju bahawa gabungan faktor genetik, hormon, imunologi, persekitaran, serta gaya hidup menjadi antara penyebab penyakit lupus pada wanita.
Dengan pengetahuan tentang faktor risiko dan pemicu, wanita boleh lebih peka terhadap kesihatan diri, melakukan pemeriksaan awal, dan mengamalkan gaya hidup sihat. Langkah-langkah ini bukan sahaja membantu mengawal lupus, malah meningkatkan kualiti hidup pesakit agar mereka dapat terus menjalani kehidupan dengan lebih baik.
